Constantin Gherea kimdir
Romanya’da ilmi maddeci düşüncenin ilk sözcülerinden, Romanyalı sosyolog ve edebiyat eleştirmeni Constantin Ghera, bilimsel maddeci düşünce üstüne olduğu kadar, ülkücü burjuva felsefi ve sosyolojisinin tenkitlisine de ait çalışmalar yayınlamış, Romanya’daki toplumsal ilişkiler üstüne incelemeler yapmış, Romanya’da toplumcu bir medyanın gelişmesine ehemmiyetli katkılarda bulunmuştur.
Constantin Gherea, maddeci felsefenin bilimselliğinden, bilhassa de maddeci tarih anlayışından yola çıkışla, feodalizmden kapitalizme, kapitalizmden de toplumculuğa geçişin nesnel temellerini ortaya koymuş, toplumsal ilerlemenin kriterlerini yöntemlendirmiştir. Ülkenin endüstrileştirilmesini toplumsal-ekonomik ilerlemenin başlıca önkoşulu olarak görür, Constantin Gherea, Spencer’ci evrimciliği olduğu kadar, anarşistlerin voluntarist ve doğa ötesi öznelciliğini de tenkit ederek, ütopik toplumculuk ile ilmi toplumculuk arasındaki ayrımı tartışarak getirir.
Romanyalı Toplumcular Ne İstiyor (1881), Yeni-kölelik (1910) ve Azgelişmiş ülkelerde Toplumculuk isimli eserlerinde, Romanya’daki ekonomik, siyasal ve toplumsal gelişimlerin bilimsel maddeci açıdan analiz edişini’ getirerek, toplumun dönüşüme uğratılmasının şartlarını ortaya koymaya çalışır. Yaptığı teorisel çalışmalarla, Constantin Gherea, Romanya’da tarihsel gelişimlerin bilgisini derinleştirmiş, bütünsellik içinde ortaya koymuştur. (Bununla beraber, tarımda kapitalist ilişkilerin gelişim derecesinin bir ölçüde küçümsendiği Yeni-kölelik adli eserinde tekyanlı bir yaklaşım dikkat çeker). Gherea, Romanya’da bilimsel maddeci estetik ile edebiyat tenkidinin kurucusu olduğu gibi, ilk bilimsel maddeci estetikçi ve edebiyat eleştirmenlerindendir de. Bu alandaki Eleştirel İncelemeler isimli üç ciltlik eseri (1890/91, 1896, 1925/7), sanat ile gerçeklik arasındaki ilişkileri derinden ortaya koyar. Constantin Gherea, bir sanat eserinin anlatım gücünün, hayatsal hakikati imgesel olarak yansıtabilmesine bağlı olduğunu, bir sanat eserinin muhtevası ile biçimi arasında ayrılmaz bir birlik olduğunu vurgular.
Sanatın toplumsal çevrenin bir ürünü olduğunu ispat ederek (Sanat için Sanat ve Tezli Sanat, 1894), sanatçının kendi eserinde, içinde yaşadığı çağın, içinde yaşadığı toplumun gidişini» şu veyahut bu biçimde yansıtmakta olduğunu gösterir (Tezlilik ve Sanatta Tez, 1890). Gherea, böyle bir konumdan, estetiksel otonomluğa ilişkin idealist teorisi tenkit ederek, estetiksel etkenler ile toplumsal-tarihsel, etnik ve siyasal etkenler arasındaki bağıntıyı ortaya koyar. Belirli sosyolojik yönelimlere rağmen, Ghera’nın estetiksel analiz etmeleri, Romanya’daki çağdaş sanat tenkidinin temellerini oluşturur. Constantin Gherea‘nın düşünceleri, Romanya edebiyatının gerçekçilik doğrultusunda gelişim göstermesinde, edebiyat tenkidi ile estetiğe bilimsel bir istikamet verilmesinde büyük hissesi vardır.
